Türkler ve Çay!

Neden bu kadar çay içiyoruz? Gelin bi çay koyup bu konuyu tartışmaya açalım.

Konu kültür olduğu zaman en kültürlü biziz. Evet kutlamalara başlayabilirsiniz çünkü Çay Kültürü dendiğinde akla Türklerden başkası gelmiyor. Ülkemize 19. Yy.’ın sonları gibi nispeten geç bir zamanda girmiş olsa da öyle bir sahiplenmişiz ki biz çayı, ‘’Türk Çayı’’ diye bir tabir oluşturmuşuz dünyada. (Kısaca kaliteli, güzel çay ;) .) 3-5-10 çayı diye adlandırmıyoruz, süt katmıyoruz belki ama biz kendimizi sınırlandırmıyor, çay içmeye bir saat koymuyoruz. Taptaze demlenmiş çayımızı içine hiçbir şey karıştırmadan ‘’Tavşankanı’’ diye tabir ettiğimiz ayarda, günün her saati, her yeri ve her anında içiyoruz. (Şekerli veya şekersiz tartışmasına girip ortalığı karıştırmayalım lütfen!) 

Her yaştan çay içenimiz, her içenin de yaş aralığını belli eden ölçülerimiz vardır bizim. Yani demografik bir ölçüm aracı olarak da kullanılır bizde çay. Sütlü Çay’dan Paşa Çayı’na geçiş çocukluktan erginliğe geçişi, Paşa Çayı’ndan Tavşankanı çaya geçiş ise yetişkinliğe geçişin bir sembolüdür aslında. 

Peki hiç düşündünüz mü bu ulvi duyguları ilk kim yaşadı, ilk hangi Türk çay içti?

Biz sizin için düşündük ve araştırdık. Çoğu kaynakta Türklerin çay ile Anadolu’ya girmeden önce Orta Asya’da tanıştığı yazılıyor, çayı ilk içen Türk’ün ise Hoca Ahmet Yesevi olduğu aktarılıyor. Abdül’l Kayyum Nasıri’nin, Fevakihü’l Cülesaadlı eserinde Hoca Ahmet Yesevi’nin Türkmen komşusunun evinde ilk kez içtiği sıcak çayın sıhhatine faydası dokunması üzerine bu içeceğin şifa niyetine içilmesi için dua ettiği söylenir (Köprülü, 2003).

Ya bizim çay bardağına ismini verdiğimiz bir ünlümüz bile var!

Türk tarzı çay bardağını kimin tasarladığını bilemiyoruz ama Hoca Ali Rıza’nın ‘Semaver’ adlı tablosunda çay bardağına ilk defa rastlıyoruz. Hoca Ali Rıza’nın vefat tarihinin 1930 yılı olmasını göz önüne alırsak, çay bardağı öğesi en az 80 yıldır hayatımızda. İnce belli bardak deyip geçmemek lazım. Kendisi aslında bir mühendislik harikası: Avrupada Sanayi Devrimi’nden sonra Cam Sanayii’nin gelişmesiyle ortaya çıkan cam bardaklar, Türkiye'de ilk olarak Beykoz’da 1900’lu yıllarda kurulan cam fabrikasında üretilmeye başlandı ve ‘ince belli çay bardağı’ terimi yavaş yavaş hayatımıza girmeye başladı. Görünüş olarak bir Laleyi andıran ‘ince belli çay bardağı’ ’nın Avrupada kullanılan kalın kupaların çok masraflı olmasından dolayı üretildiği de bilinen sebepler arasında. Türk İnsanı yer mi bu oyunları? Yemez! Hem daha ucuzunu hem de daha güzelini yapar! Öyle bir şekle sokar ki o bardağı soğuk kış günlerinde avucun içine tam oturur ve elimizi ısıtır, sıcak yaz günlerinde de iki parmak ile bir denge oyunu oynuyormuşcasına tutularak elin yanmasını engeller. Yani ‘’İnce belli çay bardağı’’ bilimsel bir araştırma, daha önce de dediğimiz gibi bir mühendislik harikasıdır. Tıpkı Ajda Pekkan gibi!

‘’Haydaa ne alaka şimdi Ajda Pekkan’’ diyenler varsa eğer; Bizler çayı o kadar seviyoruz ki içtiğimiz bardağa bile bir özellik yükleyip onu eşsiz bir hale sokuyor, insanları bu bardağa benzetiyor ve bu bardağı bir güzellik kıstası olarak bile kullanabiliyoruz bkz. İnce belli bardak = Ajda. Yani ince belli, zarif, hoş kadın!

Meğer ne çok çay sığdırmışız şu koca hayatımıza!

Yapılan araştırmalara göre Türk halkı yıllık kişi başı ortalama 1.300 bardak çay tüketiyor. Yanlış duymadınız 1.300, yazıyla bin üçyüz. Bu da basit bir hesapla kişi başı günde 3-4 bardak çay içildiği anlamına geliyor. İyi de ben içmiyorum diyenleriniz olacaktır bunu duyar gibiyiz, onlara tek bir cevabımız var: Siz günde 1, belki de 0 bardak çay tüketiyor olabilirsiniz ama merak etmeyin bir yerlerde sizin yerinize günde 8-10 bardak çay içen insanlar var.

Her on Türk’ten dokuzu her gün çay içmekte, her üç Türk’ten biri de kendi çay harmanını yaratmaktadır. (Euromonitor International, 2009) Yılda 259 bin ton çay üreterek yalnızca üretim alanında Dünya üzerinde 5. Sırada bulunuyoruz. :( Ancak konu tüketim olduğunda bu alanda fazlasıyla başarılıyız. Kutlamalara hazırsanız açıklıyoruz. Dünyada en çok çay tüketen ülke Türkiye! Evet yanlış duymadınız 1.yiz, yani en önde biz varız, bayrakları asabilirsiniz!

Bir bardak soğumuş çaydan nefret edenlere, meyve aromalı IceTea içmeyi çok sevme şoku!

Günümüzde her şeyin geliştiği gibi çay da gelişiyor ve kendini ilerletiyor, sıcak içeceklerin hası olan çay, soğuk içecek sektörünü de ele geçirerek burada da kendine hatırı sayılır bir yer buluyor. İçine Şeftali, Limon gibi meyvelerin aromalarını alan ve soğuk içecekler arasında da hak ettiği yeri elde eden çay, IceTea(Soğuk Çay) adıyla yeni dünyanın en popülerleri arasında bulunuyor. Çay denince akan suların durduğu coğrafyamızda, ince belli bardakta sunulan sıcak bir çay kadar olmasa da en az onun kadar önemli bir konumda soğuk çay. Biz de Elvan Gıda olarak ülkemizin göz bebeği çayı orjinalliğini ve yerliliğini bozmadan, tam da Türk İnsanı’nın damağına yakışacak şekilde soğuk çaya çevirip efsane ikili, limon ve şeftali aromasını ekleyerek sizlere sunuyoruz.

Peki size bir soru; Kahve’nin 40 yıl hatırı varsa, hayatımızda bu kadar yeri ve önemi olan çayın kaç yıl hatırı vardır?